Zodra partners het globaal eens zijn over het doel, het businessmodel en de rolverdeling tussen hen, is de volgende stap het uitwerken en vastleggen van de afspraken. Een stap die nogal eens wordt overgeslagen, omdat partijen graag zo snel mogelijk van start willen gaan. Kennis en kunde wordt met elkaar gedeeld, zonder iets daarvoor te hebben geregeld. In deze eerste blog van een reeks bespreek ik de diverse mogelijkheden van de juridische vormgeving van een samenwerking.
Contact, contract
Cruciaal voor een samenwerking is dat afspraken worden gemaakt, zowel aan het begin als gedurende de samenwerking, en vervolgens worden nageleefd. Het is een cliché, maar vastlegging van afspraken blijkt achteraf toch vaak een goed idee te zijn geweest. Dat geldt voor een incidentele samenwerking, waarbij partners eenmalig gezamenlijk aan een bepaald project werken, maar vooral voor een structurele samenwerking waarbij partijen een duurzame relatie aan willen gaan en commitment van elkaar verwachten.
Wederzijdse afhankelijkheid
Kenmerkend voor een samenwerking is de wederzijdse afhankelijkheid van partners, waarbij er vertrouwen moet bestaan of ontstaan dat die wederzijdse afhankelijkheid leidt tot een gezamenlijke onafhankelijkheid. Partners brengen iets in waar het bij de andere partners aan ontbreekt, dit kan kennis en kunde zijn, maar ook arbeid of financiële middelen. Begrijpelijkerwijs wenst iedere partner vervolgens wel zijn inbreng te beschermen en zijn verantwoordelijkheid te begrenzen. De inrichting van de samenwerking kan lastig zijn, waarbij goed advies geen sinecure is.
Een samenwerking kan in veel vormen worden gegoten. Belangrijk daarbij is dat de vorm aansluit bij de beoogde samenwerking. Dit klinkt logisch, maar het gebeurt niet altijd.
Samenwerkingsovereenkomst
De wet kent de samenwerkingsovereenkomst als zodanig niet. Dit betekent dat alleen de ‘gewone’ wettelijke regeling van toepassing is en er geen bijzondere wettelijke bepalingen gelden. De ‘gewone’ wettelijke regeling is veelal van regelend recht, wat betekent dat daar in de overeenkomst van kan worden afgeweken.
Een samenwerkingsovereenkomst kan echter elementen van wel door de wet gekwalificeerde overeenkomsten bevatten. Dit zijn specifieke overeenkomsten waarvan de kaders wel door de wetgever zijn geregeld. Denk aan een overeenkomst van opdracht, een koopovereenkomst, een agentuurovereenkomst of een overeenkomst van aanneming. In dat geval zijn de betreffende bijzondere bepalingen op dat onderdeel van toepassing, tenzij ook die bijzondere bepalingen weer van regelend recht zijn en daar in de overeenkomst van wordt afgeweken. Bepaalde bepalingen van de wet kunnen echter niet anders worden geregeld, zodat de wet op dat punt voorgaat op de betreffende bepaling in de overeenkomst. Dat noemen we ook wel dwingend recht. Het is dus van belang om te weten uit welke elementen de overeenkomst bestaat en/of de wet de beoogde overeenkomst op onderdelen doorkruist.
Contractuele samenwerkingsvorm
De wet kent dan wel geen samenwerkingsovereenkomst, wel kent zij diverse contractuele samenwerkingsvormen zoals de: vennootschap onder firma, ii) de commanditaire vennootschap en iii) de maatschap. Deze contractuele samenwerkingsvormen vallen onder de noemer ‘personenvennootschappen’. De wettelijke regeling van deze personenvennootschappen is verouderd en men is het er al geruime tijd over eens dat de regeling moet worden gemoderniseerd. Echter, het hoe en wanneer blijft een heikel punt. Momenteel is er weer een wetsvoorstel in voorbereiding waar dan ook alles wel mee is gezegd. Tot die tijd zullen we het moeten doen met de huidige regeling en de interpretatie die onze hoogste gerechtelijke instantie daaraan geeft.
Kenmerkend voor de personenvennootschap is dat deze zelf geen juridische entiteit is en aldus niet zelfstandig kan deelnemen aan het rechtsverkeer zoals het zelfstandig sluiten van een overeenkomst. Dit gebeurt door de betrokken partners, ‘vennoten’, zelf. De keuze voor een bepaalde personenvennootschap en de rol die een vennoot daarin vervult, bepaalt de aansprakelijkheid van die vennoot. Hoewel een personenvennootschap veel voorkomt in het midden- en kleinbedrijf, zien we dat personenvennootschappen ook worden gebruikt voor samenwerking binnen het ‘grootzakelijke’ segment. Samenwerkingspartners hoeven niet per se natuurlijke personen te zijn, maar kunnen ook andere personenvennootschappen of rechtspersonen zijn.
Samenwerking in een rechtspersoon
Een samenwerking kan ook worden vorm gegeven in een rechtspersoon. De bekendste daarvan zijn de kapitaalvennootschappen (B.V. en N.V.’s). Naast de kapitaalvennootschappen kent de wet ook de vereniging, stichting, coöperatie en natuurlijk de onderlinge waarborgmaatschappij als rechtspersoon. Met de oprichting van een rechtspersoon naar keuze ben je er nog niet. De oprichtingsakte is slechts de basis voor de samenwerking en veelal gestandaardiseerd doordat een notaris gebruik maakt van (voorgeschreven) modelakten. De oprichtingsakte en de daarin opgenomen statuten zijn voor iedereen raadpleegbaar in het register van de Kamer van Koophandel. Niet ideaal voor zover er afspraken zijn gewenst die uitsluitend zien op de samenwerking zelf. Je moet dus bedenken welke afspraken publiekelijk bekend mogen zijn en welke niet. De specifieke onderlinge verhoudingen in de rechtspersoon en afspraken over de samenwerking kunnen vervolgens nader worden vorm gegeven in een overeenkomst.
Tot zover een inleiding op de juridische vormgeving van een zakelijke samenwerking. In de eerstvolgende blog besteed ik aandacht aan de voorfase van iedere zakelijke samenwerking: de bescherming van ieders inbreng gevolgd door de vastlegging van de intentie. In de blogs daarna zal ik ingaan op de afzonderlijke samenwerkingsvormen.
Sparren of overleggen?
Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem dan gerust contact met mij op. Ik ben te bereiken op het nummer 085 – 303 64 29 of mail naar martijn@LEANlawyers.nl
