Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR) – een jaar verder: waar moet je op letten als bestuurder of commissaris?

Vorig jaar is op 1 juli 2021 de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR) in werking getreden. De WBTR is in het leven geroepen om de kwaliteit van het bestuur en toezicht bij verenigingen en stichtingen te verbeteren. De Minister van Economische Zaken vond dit noodzakelijk vanwege de diverse schandalen die plaatsvonden in de semipublieke sector vanaf 2008.

In deze blog geef ik een korte samenvatting van de WBTR en bespreek ik de relevante ontwikkelingen die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden.

De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen in het kort

De WBTR heeft de volgende zes belangrijkste maatregelen met zich gebracht:

One tier board of een two tier board

1. De wettelijke grondslag voor verenigingen en stichtingen om een zogeheten one tier board of een two tier board in te stellen. Bij een one tier boeard zitten de uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders in één bestuur. Als je voor een two tier board kiest dan heb je een afzonderlijk toezichthoudend orgaan (raad van commissarissen) buiten het dagelijks bestuur om.

Actie – Structuur in kaart brengen en (eventueel) aanpassen bestuursmodel

Breng de structuur van je organisatie in kaart en pas het bestuursmodel in je statuten aan als het niet meer passend is. Let op de uitgestelde inwerkingtreding die hierna nader wordt toegelicht.

Tegenstrijdig belang? Verboden om deel te nemen aan besluitvorming

2. Bestuurders en commissarissen van verenigingen en stichtingen mogen bij een tegenstrijdig belang niet deelnemen aan de besluitvorming. Er is sprake van een tegenstrijdig belang als een bestuurder of commissaris bij een besluit een direct of indirect persoonlijk belang heeft dat strijdig is met het belang van de vereniging of de stichting.

Actie – Statuten aanpassen

Oude regels met een tegenstrijdig belangenregeling die niet overeenkomen met de nieuwe regels zijn per 1 juli 2021 automatisch niet meer geldig. Om verwarring te voorkomen adviseren wij om de statuten aan te passen.

Onbehoorlijk vervullen taken? Afspraken zijn noodzakelijk

3. In geval van een faillissement van de informele en niet-commerciële vereniging of de niet-commerciële stichting kunnen de bestuurders of commissarissen aansprakelijk zijn wanneer zij hun taken onbehoorlijk hebben vervuld.

Actie – Maak duidelijk afspraken in de statuten

Zorg ervoor dat in de statuten duidelijke afspraken zijn vastgelegd over aankopen, financiën en besluitvorming. Ben je als bestuurder ervan bewust dat je aansprakelijk kan worden gesteld voor een onbehoorlijke taakvervulling.

Ontslag bestuurder of commissaris wordt makkelijker

4. Meer beoordelingsvrijheid voor een rechter om een bestuurder of commissaris van een stichting te ontslaan als het Openbaar Ministerie of een belanghebbende daar om verzoekt.

Statuten vereniging en stichting – belet- en ontstentenisregeling verplicht

5. De statuten van de verenigingen en stichtingen moeten een regeling bevatten voor ontstentenis (overlijden, uittreden of ontslag) en belet (schorsing of ziekte) van bestuurders en commissarissen. Daarnaast wijzigt de WBTR de statutaire belet- en ontstentenisregeling voor bestuurders en commissarissen van de NV en BV.

Actie – Check of de regeling geldt voor alle bestuurders

Controleer of de statuten deze regeling voor alle bestuurders bevatten. Als dit niet zo is dan moet de regeling bij de eerstvolgende statutenwijziging worden opgenomen.

Let op de stemverdeling tussen bestuurders en commissarissen

6. Een bestuurder of commissaris van een vereniging of stichting kan niet meer stemmen uitbrengen dan de andere bestuurders of commissarissen samen. Ook wel een beperking van het meervoudig stemrecht genoemd. Dit moet in de statuten worden aangepast.

Actie – Check (wederom) de statuten

Bekijk of de statuten bepalen dat een bestuurder meer stemmen kan uitbrengen dan de andere bestuurders gezamenlijk. Deze bepaling is tot 1 juli 2026 geldig en moet bij de eerstvolgende statutenwijziging verplicht worden aangepast.

Uitgestelde inwerkingtreding 

Twee onderdelen van de WBTR treden op een nader te bepalen moment inwerking.

One tier board – KvK kan dit moment nu nog niet verwerken

Allereerst gaat het om de wettelijke grondslag voor verenigingen en stichtingen om een one tier board in te stellen. Dit komt, omdat het technisch nog niet mogelijk is om in het handelsregister aan te geven of er sprake is van uitvoerende of niet-uitvoerende bestuurder. Het is nog niet bekend wanneer dit onderdeel in werking zal treden. De bepaling over de two tier board is wel (!) per 1 juli 2021 van kracht.

Commissarissen van een NV? Belet- en ontstentenisregeling later verplicht

Daarnaast betreft het de bepaling dat de NV in haar statuten een belet- en ontstentenisregeling moet hebben voor commissarissen. De wetgever was vergeten om voor dit onderdeel in de WBTR een overgangsregeling op te nemen.

Met het wetsvoorstel Justitie en Veiligheid 2022 zal de wettelijke bepaling alsnog in werking treden, maar het is nog niet bekend wanneer dit zal zijn.

 Ontslag bestuurder van stichting of vereniging? Analoge toepassing van de zogeheten ’15 april arresten’ 

De rechtbank Rotterdam en de rechtbank Gelderland hebben het afgelopen jaar beslist dat met de komst van de WBTR het uitgangspunt uit de ’15 april-arresten’ van de Hoge Raad ook van toepassing is op de bestuurder van een stichting.

Ontslag stichtingbestuurder betekent ook ontslag als werknemer

Dit betekent dat het ontslag van een stichtingbestuurder uit zijn rechtspersoonsrechtelijke positie ook een beëindiging van de arbeidsovereenkomst met zich brengt, tenzij een wettelijk ontslagverbod aan die beëindiging in de weg staat of partijen anders zijn overeengekomen. Dit is ook in lijn met het doel van de wetgever om de bestuurder van een stichting dezelfde gelijk te stellen met de bestuurder van andere rechtspersonen, zoals de NV en de BV.

Vóór de inwerkingtreding van de WBTR was het uitgangspunt dat het rechtspersoonsrechtelijke ontslag van een bestuurder van een stichting niet direct een beëindiging van de arbeidsovereenkomst betekent. De arbeidsovereenkomst moest nog apart worden beëindigd.

Dit werd in veel gevallen ‘opgelost’ door de arbeidsovereenkomst te ontbinden op grond van artikel 7:669 lid 3 sub h (de h-grond), omdat de arbeidsovereenkomst als gevolg van het ontslagbesluit een ‘lege huls’ was geworden. Eigenlijk vormde daarmee de ontbindingsprocedure bij de rechter nog maar slechts een formaliteit.

Met de WBTR en de analoge toepassing van de 15 april-arresten is hiermee een einde aan gekomen.

Evaluatie Wet bestuur en toezicht rechtspersonen

Over vier jaar zal een evaluatie volgen over de doeltreffendheid en de effecten van deze wet. Op dat moment zullen er meer ontwikkelingen hebben plaatsgevonden dan nu het geval is en er zal meer duidelijk zijn of de WBTR zijn doelstelling ‘het verbeteren van de kwaliteit en toezicht op het bestuur van verenigingen en stichtingen’ heeft behaald. In de tussentijd houden wij je uiteraard graag op de hoogte bij relevante gebeurtenissen.

Vragen? We helpen je graag! 

Heb je vragen of wil je dat wij je helpen bij issues inzake stichtings- of verenigingsbesturen? Loop je ergens tegen aan? Laat je dan adviseren door onze gespecialiseerde advocaten.

Bel direct met 085 – 303 64 29 of stuur een e-mail (lonneke@leanlawyers.nl) naar Lonneke.

We helpen je graag verder!