In sommige gevallen wel. Als je als ondernemer gehuwd bent of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan, heb je er ongetwijfeld een keer mee te maken gehad: het toestemmingsvereiste van artikel 1:88 van het Burgerlijk Wetboek (BW). De gevolgen van het niet voldoen aan dit artikel kunnen voor een ondernemer en zijn/haar contractspartij zeer vergaande gevolgen hebben. Daarom leg ik je in deze blog uit wat dit vereiste inhoudt, wanneer het van toepassing is en wat de gevolgen zijn indien de vereiste toestemming ontbreekt.
Wanneer is toestemming vereist?
Artikel 1:88 lid 1 BW bepaalt dat een echtgenoot toestemming van de andere echtgenoot nodig heeft voor de volgende rechtshandelingen:
- overeenkomsten strekkende tot vervreemding, bezwaring of ingebruikgeving en rechtshandelingen strekkende tot beëindiging van het gebruik van een door de echtgenoten tezamen of door de andere echtgenoot alleen bewoonde woning of van zaken die bij een zodanige woning of tot de inboedel daarvan behoren;
- giften, met uitzondering van de gebruikelijke, niet bovenmatige;
- overeenkomsten die ertoe strekken dat hij, anders dan in de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf, zich als borg of hoofdelijk medeschuldenaar verbindt, zich voor een derde sterk maakt, of zich tot zekerheidstelling voor een schuld van de derde verbindt;
- overeenkomsten van goederenkrediet als bedoeld in artikel 84 van Boek 7, behalve indien zij zaken betreffen die kennelijk uitsluitend of hoofdzakelijk ten behoeve van de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf strekken.
Meer concreet betreft dit bijvoorbeeld:
- overeenkomsten die betrekking hebben op de echtelijke woning (sub a), zoals onder meer verkoop van de woning, inbreng van de woning in een maatschap of vennootschap, het verlenen van een recht van hypotheek op de woning of verhuur van de woning. Dit geldt ook voor de bij de echtelijke woning behorende zaken (zoals tuin en garage) en inboedel;
- (bovenmatige) giften (sub b), waaronder ook wordt verstaan kwijtschelding of verkoop onder de waarde;
- overeenkomsten van borgtocht en overeenkomsten van geldlening waarbij men zich als hoofdelijk medeschuldenaar verbindt, tenzij deze zijn aangegaan in de normale uitoefening van het beroep of bedrijf (c);
- overeenkomsten van huurkoop en koop op afbetaling, tenzij deze zijn aangegaan in de normale uitoefening van het beroep of bedrijf (d).
Artikel 1:88 BW geldt ook voor geregistreerd partners, maar niet voor samenwonenden (zonder geregistreerd partnerschap of huwelijk).
De gedachte achter deze wettelijke bepaling is om echtgenoten tegen elkaar te beschermen voor het verrichten van rechtshandelingen die een groot financieel risico met zich meebrengen. De meeste ondernemers zullen het toestemmingsvereiste waarschijnlijk kennen uit de situatie dat zij zich privé borg stellen voor een geldlening bij de bank.
Het geven van de toestemming kan zowel mondeling als schriftelijk. Wanneer de wet echter voor het verrichten van een rechtshandeling een vorm voorschrijft, dient de toestemming schriftelijk te worden verleend. Uit het oogpunt van het kunnen bewijzen van de gegeven toestemming, heeft schriftelijke vastlegging ook de voorkeur.
Uitzonderingen op het vereiste van toestemming
Er bestaan uitzonderingen op voornoemde opsomming:
- overeenkomsten van borgtocht, overeenkomsten van geldlening waarbij men zich als hoofdelijk medeschuldenaar verbindt en overeenkomsten van goederenkrediet, indien deze zijn aangegaan in de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf;
- of wanneer het gaat om een directeur-grootaandeelhouder van een B.V. of een N.V. en de borgstelling wordt aangegaan ten behoeve van de normale uitoefening van het bedrijf.
Wat betekent nu ‘ten behoeve van de normale bedrijfsuitoefening’. Dit is lastig om in zijn algemeenheid te zeggen en hangt af van de omstandigheden van het geval. Bankkredieten zullen vaak als normale bedrijfshandeling worden aangemerkt, maar bijzondere omstandigheden kunnen maken dat dit in een specifiek geval anders ligt.
De maatstaf die de Hoge Raad geeft is dat de rechtshandeling waarvoor de zekerheid wordt verstrekt, zelf behoort tot de rechtshandelingen die ten behoeve van de normale uitoefening van een bedrijf plegen te worden verricht. Met de ‘handeling zelf’ wordt bedoeld niet de borgstelling, maar de rechtshandeling waarvoor de borgtocht is verstrekt, dus bijvoorbeeld de financieringsovereenkomst die het bedrijf aangaat en waarvoor de bank (extra) zekerheid vraagt in de vorm van een borgstelling. Die financieringsovereenkomst moet dus ten behoeve van de normale uitoefening van het bedrijf strekken. Het aangaan van de borgtocht (of de andere zekerheidstelling) hoeft niet tot de normale uitoefening van het bedrijf te behoren.
En wat als de vereiste toestemming ontbreekt?
Indien de echtgeno(o)t(e) geen toestemming heeft gegeven – ondanks dat dit wel vereist is – dan kan hij of zij de rechtshandeling die het betreft, vernietigen.
Vernietiging van een rechtshandeling heeft zeer vergaande gevolgen. Vernietiging heeft namelijk terugwerkende kracht. Dit betekent dat de rechtshandeling wordt geacht nimmer te hebben bestaan, zodat de overeenkomst nooit tot stand gekomen is. De echtgeno(o)t(e) die de overeenkomst heeft gesloten is hieraan niet langer gebonden. En een eventueel reeds verrichte prestatie op grond van een vernietigde rechtshandeling is hierdoor zonder rechtsgrond verricht. Degene die die prestatie reeds heeft verricht krijgt dan het recht om deze prestatie terug te vorderen, voor zover dit mogelijk is. Indien de prestatie niet meer ongedaan kan worden gemaakt, treedt een waardevergoeding in de plaats.
Vrijblijvend overleggen?
Heb je vragen over de toepasselijkheid van artikel 1:88 BW in jouw concrete situatie of wil je een beroep doen op vernietiging wegens het ontbreken van jouw toestemming? Neem dan vrijblijvend contact met mij op via 085 – 303 64 29 of else@LEANlawyers.nl.
Ik help je graag verder!
